بررسی اثر تغییرات کاربری اراضی حوضه سولگان بر روی میزان دبی و رسوب با استفاده از تکنیک های rs و gis و مدل hec-hms

خصوصیات حوضه آبخیز به ویژه کاربری اراضی به دلیل اثرات مختلف در چرخه هیدرولوژی، دارای نقش اساسی بر رژیم سیلاب حوضه آبریز است. در این تحقیق با استفاده از تلفیق سیستم اطلاعات جغرافیایی و علم سنجش از دور با مدل هیدرولوژیک hec-hms، اثرات تغییرات کاربری اراضی بر دبی اوج سیلاب و میزان بار رسوب معلق حوضه آبخیز سولگان در یک دوره 20 ساله بررسی شده است. بدین منظور نقشه کاربری اراضی حوضه در سال های 1369، 1377، 1382 و 1388 بر اساس تصاویر ماهواره ای به کمک نرم افزار ilwis بدست آمد و بر این اساس اطلاعات مورد نیاز مدل هیدرولوژیکی بدست آمد. مدل هیدرولوژیک hec-hms برای داده های بارش – رواناب مشاهداتی، واسنجی و اعتباریابی شد و پارامترهای بهینه از مدل استخراج گردید. در مرحله بعد با توجه به حداکثر بارش 24 ساعته در دوره های بازگشت 2، 5، 10، 25، 50، 100 و 200 ساله هیدروگراف سیلاب حوضه بدست آمد. نتایج نشان داد بار رسوب معلق در دوره اول نسبت به دوره دوم (82-1369 نسبت به 88-1382) 33 درصد افزایش یافته است، که این امر به علت تغییر کاربری حوضه آبریز و تبدیل مراتع با پوشش خوب به مراتع با پوشش ضعیف و افزایش سطوح دیمزار بوده است. دبی اوج و حجم سیلاب در طول زمان افزایش یافته است. آنالیز حساسیت دبی اوج سیلاب نسبت به تغییرات شماره منحنی در زیرحوضه ها نشان داد زیر حوضه آقبلاغ بیشترین تأثیر را بر افزایش دبی اوج کل حوضه دارد به گونه ای که با افزایش 5 درصد شماره منحنی، دبی اوج به اندازه 7/22 درصد افزایش می یابد. این امر نشان می دهد که انجام عملیات آبخیزداری و کنترل سیلاب باید در زیرحوضه آقبلاغ اولویت بیشتری داشته باشد.